Old Buildings of Shikarpur Athar Abro

شڪارپور جون قديم جايون ۽ انهن جي سار سنڀال

اطهر الدين ابڙوArticle by ;

2k13/mc/22

   

شڪارپور سنڌ جي تاريخ جو هڪ اهڙو باب آهي جنهن جي تاريخ جي مختلف موضوعن جي حوالي سان تحقيقي پورهئي اهو ثابت ڪري ڏيکاريو ته شڪارپور دنيا جي انهن هڪ سو قديم ۽ خوبصورت  شهرن ۾ شامل ٿي ويو جنهن جي سونهن ۽ سڃاڻپ ان جون قديم جايون ۽ ورثو هيو. ان قديمي ورثي جي سار سنڀال نه ٿيڻ جي ڪري شهر جي سونهن کي تباهي جي ڪناري تي پهچايو آهي.

شڪارپور جي تاريخي جاين ۾ ٿيل ڪاٺ جي شهڪار (آرٽ) کي ماڻهن ڊهرائي يا ته وڪڻي ڇڏيو يا وري چلھ ۾ ٻاري ساڙي ڇڏيو. پلاسٽر آف پئرس  سان شڪارپور جي ڪمانگرن جي ڪمانگري لاجواب هئي، ان ڪري چوان ٿو ته شڪارپور مان گهڻي ڀاڱي اهو ڪم ختم ٿي چڪو آهي ان طرف جيڪڏهن ڏيان ڪبو ته بلڊنگ مافيا پنهنجي هڙ کي مضبوط ڪرڻ لاءِ قديم جاين جي سونهن وارو مٽيريل هتان  بي هنڌ وڪڻائي ٿي. هن شهر جي ظاهري سجاوٽ کي ختم ڪرائڻ ۾ گهڻو قدر ڪامياب ويا آهن. ڪي شعوري شهري اهڙا آهن جيڪي ان طرف خاص ڌيان ڏيندي پنهنجي گهرن ۾ بابلاڻي ڪاريگرن جي چٽسالي، لوهرن جي لوهي ڪم ۽ ڪمانگرن جي ڪمانگري کي اڄ تائين محفوظ ساھ ۾ سانڍيندا اچن ٿا. ان ڏس ۾ راين اي ڊي انجنيرنگ يونيورسٽي ڪراچي جي هيريٽيج شعبي خاص دلچسپي ورتي آهي جنهن شڪارپور تي نه صرف به جلدي ڪتاب ڇپرائي وقت به وقت شهر جي تاريخي ورثي کي محفوظ بڻائڻ لاءِ ڪانفرنسون۽ ميڙاڪا ڪرائي اها سجاڳي عام ٿا ڪن ته شڪارپور جي قديم ورثي کي بچايو.

شڪارپور جي قديم ۽ تاريخي جاين مان هڪ اسڪول نمبر 2 نهايت اهم ۽ پراڻي جاءِ آهي جيڪا اسثيشن روڊ تي واقع آهي جيڪا 1929ع جي تيار ٿيل آهي هي بلڊ نگ ظاهري طور تي ڪنهن محل کان گهٽ نه لڳندي پر وقت به وقت سندس بلڊنگ جا حصا جهريل ۽ ٽٽل نظر ايندا رهيا آهن ساڳي قسم جي شڪايت چيلاسنگھ ۽ ستيل داس ڪاليج جي پڻ نظر ايندي.  هي بلڊنگ 1933ع ۾ ٺهي راس ٿي پر هاڻي ان جي مختلف هنڌن جون ڇتون ڇڻندي ۽ ٽٽل نظر اينديون آهن. لکيدر وارو پرائمري اسڪول ڏانهن وکون کڻندا هلنداسين ته سندس ديوارون ڪتبن جي مدد سان پنهنجو تعارف پاڻ ڪرائينديون ته سندس بلڊنگ 1933ع ۾ تيار ٿي۽ اڄ سندس تاريخي حيثيت تي برقرار آهي مگر سارسنڀال نه ٿيڻ جي ڪري هاڻي پنهنجو اصل ڏيک ويک کان اجڙيل محسوس ٿي رهي آهي.انهن ٽنهي اهم عمارتن جو ذڪر ان ڪري به تذڪري ۾ شامل ڪيو ويو ته  انهن ۾ مستقبل جا معمار علم جي زيور سان سرفراز ٿي رهيا آهن. ڳڻتي جوڳي ڳالھ اها آهي ته اهڙين بلڊنگس ڏانهن توجھ نه ڏني وئي ته نقصان جو خدشو ٿي سگهي ٿو.

شڪارپور جي جامعا مسجد لکيدر تي موجود آهي جيڪا وري دور جي هڪ يادگار مسجد آهي.هي مسجد هن وقت اوقاف کاتي جي حوالي ٿيل آهي مگر سندس حالت رحم جوڳي اٿس. حضرت حاجي فقير الله علوي رضي جو مقبرو جيڪو 1907ع ۾ تيار ٿيو سندس بلڊنگ شاندار ۽ ڏسڻ وٽان آهي ڪاريگرن جي نفاست سان ٿيل پورهيو قابل داد آهي. انهن ٻنهي اهم عمارتن ڏانهن خاص ڌيان ڏنو وڃي.جيئن ٻيو به پيار جو پورهيو محفوظ رهي سگهي ۽ اسان جا شهري نوجوان پنهنجي تاريخي ورثي کان واقف ٿي سندس قدر ڪن.

شڪارپور جي تاريخي عمارتن سان لکيدر تي موجود ايڪسائيز اينڊ ٽيڪسيشن آفيس  اڳ ۾ ڪنهن هندو سيٺ جو گهر هو ۽ گڏوگڏ سندس پٺيان واري گهٽيءَ ۾ شاھ لطيف ڪاليج جي اڳوڻي بلڊنگ جنهن لاءِ پڻ اهو مشهور آهي. تنهن ڪنهن پڙهيل لکيل شخص اها بلڊنگ تعليم لاءِ عام ڪئي سي پڻ خاص توجھ جي طلبگار آهن. لکيدر واريون نارائڻ فواس بلڊنگ ۽ انڊس هوٽل جي مٿان واري بلڊنگس سار سنڀال ٿيڻ کان پوءِ اڄ به پنهنجي اهميت کي پاڻ ظاهر ٿيون ڪن. سماڌا آشرم جي خوبصورت بلڊنگ قدامت جي لحاظ کان به اهم آهي ته ڌرمي حوالي سان به سندس ڳاٽ اوچو آهي گڏوگڏ  واري ڌرمسال ۾ ٿيل ڪاٺي جو شاهڪار ڪم اڄ به جڳ ۾ سڃاڻپ پاڻ ڪرائي آهي اهي قديم جايون آهن جن جي تاريخي اهميت تي آهي مگر سندس حالت به سٺي برقرار رهي آهي.

اهڙي طرح سول اسپتال جي پراڻي بلڊنگ جي مختلف جاين تي نشان ٿيل قديمي ونگ ۽ بازار توڙي ٻين جاين ڏسنهن حڪومت شڪارپور جا ماڻهو خاص ڌيان ڏين ته جيئن اسان جوورثو به قائم رهي ۽ انهن جي اهميت کان به دنيا واقف ٿي سگهي.

Kot Diji Fort by Mahrukh Fatima

Note A feature should be reporting based and basic purpose of feature is to entertain

Syeda Mahrukh Fatima

2K12/MC/110

Feature

Kot Diji Fort

A building itself a majestic history

Kot Diji Fort is one of the precious heritages of Sind proving the words quoted by Gehry Frank, “In the end, the character of a civilization is encased in its structures”. The Kot Diji Fort, formally known as Abbottabad Fort, was a citadel on high grounds built for the elites. It holds ascendary over the town of Kot Diji in district Khairpur of Sind province, Pakistan. It is located about 25 miles east of the Indus River sitting at the Nara Rajasthan Desert’s verge. The fort was built by Mir Sohrab Khan Talpur, founder of the Upper Kingdom of Sind during 1785 to 1795.

        Kot Diji Fort was built very logically. Bricks were used due to the brittle quality limestone available locally which could easily shatter with a strike of cannon ball. In addition to the fort, a 5 km, 12 feet wide mud wall was built around the city. The Fort’s length ranges to half a kilometer. It has three 5 feet tall towers placed strategically.  Its walls are segmented by about 50 bastions at regular intervals. Amazingly, the walls and bastions hold arrow slits in them that allowed defenders to attack their enemy from two levels; from battlement of top and from within the walls.

                 The Fort is divided by three elephant-proof huge iron gates on the only entrance in the east into three overlapping levels. These levels were constructed due to the reason that if the lower level would be over-run by enemy, the first two levels could be easily attacked from upper level.The iron gates have several pointed iron nails on them to prevent different methods of breaking it such as elephant attacks.This fort has beautifully decorated mural ceramic walls and is a marvel of workmanship and archaeology. The fort has a place of capital punishment and barracks for the prisoners. Situated at a far corner is the “Takht Gah”, which is also a main part of the fort and was used for the meetings of ruler and his cabinet.

                        Kot Diji Fort could be kept as private heritage of Mirs of Khairpur as ex-sovereign rulers still possess their forts. But Mir Murad Ali II gave its hold to the Government of Pakistan anticipating its better maintenance. The fall of Talpur dynasty relates to the words of Confucius, “The strength of a nation is derived from the integrity of its homes”.  It is in a manner that Kot Diji Fort is presently in derelict condition and alarmingly requires renovation.Way from Kot Diji Fort's entrance to the top has collapsed that is a cause of difficulty for tourists to visit. Stairs on left side of fort are prone to deterioration. Government renovated the stairs few years ago but the work was left unfinished. Many important locations of fort have lost their mark due to government's failure to care for it. The place has a hopeless air of neglect.

          Many decorative fixtures and fittings were stolen. 192 cannons, including those built for Nadir Shah, the Qajar Emperors, the Kalhoras, the Mughals and Safavid Dynasties along with antique European cannons collected in fort were stolen or destroyed by being thrown from bastions during the government of Ayub Khan.

                       It is a remarkable tourist site where people, not only from within Pakistan but also from foreign, visit. The government of Pakistan has to pay serious attention to its maintenance. Little wariness of government for it can prove it a great centre of tourism. Its importance can be observed in the words, “We shape our buildings, thereafter, our buildings shape us”.