Old Buildings of Shikarpur Athar Abro

شڪارپور جون قديم جايون ۽ انهن جي سار سنڀال

اطهر الدين ابڙوArticle by ;

2k13/mc/22

   

شڪارپور سنڌ جي تاريخ جو هڪ اهڙو باب آهي جنهن جي تاريخ جي مختلف موضوعن جي حوالي سان تحقيقي پورهئي اهو ثابت ڪري ڏيکاريو ته شڪارپور دنيا جي انهن هڪ سو قديم ۽ خوبصورت  شهرن ۾ شامل ٿي ويو جنهن جي سونهن ۽ سڃاڻپ ان جون قديم جايون ۽ ورثو هيو. ان قديمي ورثي جي سار سنڀال نه ٿيڻ جي ڪري شهر جي سونهن کي تباهي جي ڪناري تي پهچايو آهي.

شڪارپور جي تاريخي جاين ۾ ٿيل ڪاٺ جي شهڪار (آرٽ) کي ماڻهن ڊهرائي يا ته وڪڻي ڇڏيو يا وري چلھ ۾ ٻاري ساڙي ڇڏيو. پلاسٽر آف پئرس  سان شڪارپور جي ڪمانگرن جي ڪمانگري لاجواب هئي، ان ڪري چوان ٿو ته شڪارپور مان گهڻي ڀاڱي اهو ڪم ختم ٿي چڪو آهي ان طرف جيڪڏهن ڏيان ڪبو ته بلڊنگ مافيا پنهنجي هڙ کي مضبوط ڪرڻ لاءِ قديم جاين جي سونهن وارو مٽيريل هتان  بي هنڌ وڪڻائي ٿي. هن شهر جي ظاهري سجاوٽ کي ختم ڪرائڻ ۾ گهڻو قدر ڪامياب ويا آهن. ڪي شعوري شهري اهڙا آهن جيڪي ان طرف خاص ڌيان ڏيندي پنهنجي گهرن ۾ بابلاڻي ڪاريگرن جي چٽسالي، لوهرن جي لوهي ڪم ۽ ڪمانگرن جي ڪمانگري کي اڄ تائين محفوظ ساھ ۾ سانڍيندا اچن ٿا. ان ڏس ۾ راين اي ڊي انجنيرنگ يونيورسٽي ڪراچي جي هيريٽيج شعبي خاص دلچسپي ورتي آهي جنهن شڪارپور تي نه صرف به جلدي ڪتاب ڇپرائي وقت به وقت شهر جي تاريخي ورثي کي محفوظ بڻائڻ لاءِ ڪانفرنسون۽ ميڙاڪا ڪرائي اها سجاڳي عام ٿا ڪن ته شڪارپور جي قديم ورثي کي بچايو.

شڪارپور جي قديم ۽ تاريخي جاين مان هڪ اسڪول نمبر 2 نهايت اهم ۽ پراڻي جاءِ آهي جيڪا اسثيشن روڊ تي واقع آهي جيڪا 1929ع جي تيار ٿيل آهي هي بلڊ نگ ظاهري طور تي ڪنهن محل کان گهٽ نه لڳندي پر وقت به وقت سندس بلڊنگ جا حصا جهريل ۽ ٽٽل نظر ايندا رهيا آهن ساڳي قسم جي شڪايت چيلاسنگھ ۽ ستيل داس ڪاليج جي پڻ نظر ايندي.  هي بلڊنگ 1933ع ۾ ٺهي راس ٿي پر هاڻي ان جي مختلف هنڌن جون ڇتون ڇڻندي ۽ ٽٽل نظر اينديون آهن. لکيدر وارو پرائمري اسڪول ڏانهن وکون کڻندا هلنداسين ته سندس ديوارون ڪتبن جي مدد سان پنهنجو تعارف پاڻ ڪرائينديون ته سندس بلڊنگ 1933ع ۾ تيار ٿي۽ اڄ سندس تاريخي حيثيت تي برقرار آهي مگر سارسنڀال نه ٿيڻ جي ڪري هاڻي پنهنجو اصل ڏيک ويک کان اجڙيل محسوس ٿي رهي آهي.انهن ٽنهي اهم عمارتن جو ذڪر ان ڪري به تذڪري ۾ شامل ڪيو ويو ته  انهن ۾ مستقبل جا معمار علم جي زيور سان سرفراز ٿي رهيا آهن. ڳڻتي جوڳي ڳالھ اها آهي ته اهڙين بلڊنگس ڏانهن توجھ نه ڏني وئي ته نقصان جو خدشو ٿي سگهي ٿو.

شڪارپور جي جامعا مسجد لکيدر تي موجود آهي جيڪا وري دور جي هڪ يادگار مسجد آهي.هي مسجد هن وقت اوقاف کاتي جي حوالي ٿيل آهي مگر سندس حالت رحم جوڳي اٿس. حضرت حاجي فقير الله علوي رضي جو مقبرو جيڪو 1907ع ۾ تيار ٿيو سندس بلڊنگ شاندار ۽ ڏسڻ وٽان آهي ڪاريگرن جي نفاست سان ٿيل پورهيو قابل داد آهي. انهن ٻنهي اهم عمارتن ڏانهن خاص ڌيان ڏنو وڃي.جيئن ٻيو به پيار جو پورهيو محفوظ رهي سگهي ۽ اسان جا شهري نوجوان پنهنجي تاريخي ورثي کان واقف ٿي سندس قدر ڪن.

شڪارپور جي تاريخي عمارتن سان لکيدر تي موجود ايڪسائيز اينڊ ٽيڪسيشن آفيس  اڳ ۾ ڪنهن هندو سيٺ جو گهر هو ۽ گڏوگڏ سندس پٺيان واري گهٽيءَ ۾ شاھ لطيف ڪاليج جي اڳوڻي بلڊنگ جنهن لاءِ پڻ اهو مشهور آهي. تنهن ڪنهن پڙهيل لکيل شخص اها بلڊنگ تعليم لاءِ عام ڪئي سي پڻ خاص توجھ جي طلبگار آهن. لکيدر واريون نارائڻ فواس بلڊنگ ۽ انڊس هوٽل جي مٿان واري بلڊنگس سار سنڀال ٿيڻ کان پوءِ اڄ به پنهنجي اهميت کي پاڻ ظاهر ٿيون ڪن. سماڌا آشرم جي خوبصورت بلڊنگ قدامت جي لحاظ کان به اهم آهي ته ڌرمي حوالي سان به سندس ڳاٽ اوچو آهي گڏوگڏ  واري ڌرمسال ۾ ٿيل ڪاٺي جو شاهڪار ڪم اڄ به جڳ ۾ سڃاڻپ پاڻ ڪرائي آهي اهي قديم جايون آهن جن جي تاريخي اهميت تي آهي مگر سندس حالت به سٺي برقرار رهي آهي.

اهڙي طرح سول اسپتال جي پراڻي بلڊنگ جي مختلف جاين تي نشان ٿيل قديمي ونگ ۽ بازار توڙي ٻين جاين ڏسنهن حڪومت شڪارپور جا ماڻهو خاص ڌيان ڏين ته جيئن اسان جوورثو به قائم رهي ۽ انهن جي اهميت کان به دنيا واقف ٿي سگهي.

Shahi Bagh Shikarpur by Athar Abro

شڪارپور جو شاهي باغ

                                                                                                                                                 اطهر الدين ابڙوFeature by ;

2k13/mc/22                                                                                                                                                  

سنڌ جي سونهن جي نالي سان ڃاتو سڃاتو ويندڙ منهنجو اباڻو شهر شڪارپور پنهنجي سونهن شاهي باغ جي اڄوڪي اجڙيل عڪس تي زارون زار روعيندو هوندو. شهر کان پرڀرو شڪارپور جي وجود کانپوءِ 40 ميل چورس ايراضي تي مشتمل ان باغ کي وجود ڏئي پنهنجي اکڙين کي رونق بخشڻ واسطي ٻوٽن ۽ گلن سان سندس زمين کي سائي چادر اوڍرائي واقعي ناز ڪرڻ جهڙو کيس بڻايو. ڪجھ سالن صدين تائين پنهنجي اوج ۽ تاب سان شڪارپور سميت سنڌ جي ماڻهن جي نگاهن جو مرڪز رهيو.

جڏهن منجهس جانور به رهندا هئا، تڏهن پوري سنڌ کان ماڻهو اچي شاهي باغ جو سير ڪري سرها ٿي ويندا هئا،ان وقت شايد توجھ ۽ خاص ڌيان سبب سڀني جي دلين تي شاهي باغ جو راڄ هو،اڄ اهوشاهي باغ اجڙي چڪو آهي نه منجهس ڪا رونق رهي آهي نه ئي سندس صفائي ٿي رهي آهي.غير ضروري ڪمرن اڏائڻ واري اسڪيم به رولڙي جو شڪار ٿي ته چار ديواريءَ واري جاءِ به گندگي سان ڀرجي وئي.اهو شاهي باغ واقعي شاهي باغ هوندو هو جنهن لاءِ چيو وڃي ٿو ته سندس منجھ گلن جي هٻڪار ماڻهوءَ جي من کي واسي ڇڏيندي هئي،پر هاڻي ته قدم قدم تي گندگي جاڍير ۽ ڌپ ارواھ ئي کڄائي ڇڏيو آهي.

جيئن شڪارپور شهر اجڙي ويو، سم ۽ ڪلر شهر جي بربادي ڪئي، اهڙيءَ طرح بي ڌيانيءَ سبب شاهي باغ به اجڙي ويو اڄ اتي ماڻهن جي رش ناهي، جي اچن ٿا ته فقط نوجوان ڪرڪيٽ کيڏي هليا ٿا وڃن،جتي هر روز شيخ اياز ، نعيم وجدي لعل محمد لعل، ٽئي هڪ هڪ غزل هڪٻئي کي ٻڌائيندا هئا،اتي اڄ ڪا ادبي محفل نٿي ٿئي. رونق مٿان خاموشي جو تيزاب هاريو پيو آهي،ان ۾ ڪنهن جو ڏوھ آهي اهو ته وقت ئي طئي ڪندو مگر دل کي تسلي ڏيڻ لاءِ اهو چوڻ فقط چوڻ جي حد تائين ڪافي ٿيندو ته هي باغ اهو واحد مرڪز هو جتي هر روز عيد هوندي هئي،هوائون سندس وڻن جي ٽارين کي لوڏي سڀ جي روح کي ريجهائي ڇڏينديون هيون۽ هرڪو اياز جي ڪويتا جهڙا خيال اندر ۾ سمائي گهمندو هو.

سرتا شاهي باغ ۾ انبن جي هيٺيان

او شل مان ٻڌا ٽپ ٽپ سانوڻ مينهن جي.

هن وقت شڪارپور جي شاهي باغ م ڪاٺ جو بنگلو ئي سڀني جي نگاهن جو مرڪز بڻيل آهي تنهن کي ميرپويدر پويلين به چيو ويندو آهي،اها ڪاٺ جي عمارت هتان جي مشهور بابلاڻي ڪاريگر تيار ڪئي هئي،عمارت جي پيڙ جو پٿر 24 مئي 1871ع تي رکيو ويوجڏهن ته عمارت سيپتمبر  ۾ مڪمل ٿي.

ماضي جي هن باغ اندر ميلا ملاکڙا به لڳي چڪا آحن تاريخ جا ورق اها به ساک ٿا ڀرين ته شاھ شجاع جي وڏي پٽ تيمور شاھ جي ولادت به 1221ھ ۾ هتي ئي ٿي،جنهن جي خوشيءَ ۾ ٽي ڏينهن شهر اندر نوبت نوازي ۽ چراغبندي ٿيندي رهي.

ورهاڱي کانپوءِ هن باغ جو نالو شهيد الله بخش سومرو جي نالي سان رکيو ويو،جيڪو اڄ تائين قائم آهي.ماضيءَ ۾ باغ اندر قسمين قسمين جا ميوا ء۽ گل هوندا هئاپر هاڻي اهو تاريخي باغ اڄ پنهنجي عروج واري منزل تان زوال ڏي اچي چڪو آهي.ان طرف ڌيان نه ڏنو ويو ته اهو باغ پنهنجي حالت جيان تاريخي حيثيت به وڃائي ويهندو.

شڪار پور.... هڪ تاريخي شهر Shikarpur

by Atharulddin Abro 

Mar 6, 2015 at 9:25 PM

فيچر

شڪار پور.... هڪ تاريخي شهر

اطهر الدين ابڙو

2k13/MC/22

هونءُ ته سنڌ جا ڪافي شهر پنهنجي تاريخ رکن ٿا ساڳي ريت شڪارپور شهر به پنهنجي اندر هڪ تاريخ رکي ٿو.

شڪارپور شهر جي تاريخ اڄ کان چار سو سال پراڻي آهي. سنڌ جي اترين پاسي شڪارپور اڄ کان چار سو سال پهريان هڪ شڪار گاهه هئي جنهن هنڌ ماڻهو شڪار ڪرڻ ايندا هئا ۽ ان کان پوءِ آهستي آهستي ان جاءِ جو نالو شڪارپور پئجي ويو. پاڪستان ٺهڻ کان اڳ پهرين شڪارپور شهر کي پئرس سڏيو ويندو هو، شڪارپور سنڌ جو اهو واحد شهر هيو جنهن ۾ ٻاهرين ملڪن جا واپاري ايران، افغانستان ۽ ٻين ملڪن مان ماڻهو واپار ڪرڻ ايندا هئا ۽ شڪارپور شهر کي واپار جي لحاظ کان وڏي اهميت هئي. شڪارپور ضلعو چار تعلقن تي مشتمل آهي جنهن ۾ ڳڙهي ياسين، خانپور، لکي ۽ شڪارپور شهر شامل آهن.

شڪارپور ضلعو هڪ قديمي شهر ليکيو وڃي ٿو، شڪارپور شهر سنڌ کي ادب، ڪلا جا انيڪ موتي بخشيا آهن جن ۾ شيخ اياز، بيدل مسرور، انور افگار هڪڙو، اشفاق آذر ۽ ٻيا کوڙ دانشور، تاريخدان سنڌ کي سپرد ڪيا آهن.

شڪارپور ضلعي ۾ 1735 پرائمري اسڪول آهن، 268 مڊل اسڪول آهن، 93 هاءِ اسڪول آهن، 5 ڊگري ڪاليج، 5 ووڪيشنل سينٽر ۽ شاهه عبداللطيف يونيورسٽي ڪئمپس جيڪو 5 شعبن تي مشتمل آهي جنهن ۾ بي بي اي، ڪمپيوٽر سائنس، انفارميشن ٽيڪنالاجي، ڪامرس ۽ انگلش شامل آهن. ڪئمپس ۾ شڪارپور جا باشعور شهري تعليم حاصل ڪري رهيا آهن. شڪارپور ضلعي ۾ 16 اسپتالون آهن، جنهن ۾ گهڻي ڀاڱي انگريزن جي دور ۾ اڏيون ويون هيون جنهن ۾ آر بي يو ٽي راءُ بهادر اُڌن داس تلريجا جي نالي سان سول اسپتال آهي، ان کان علاوه هيرانند گنگا ڀائي پڻ شامل

آهن.

شڪارپور شهر ۾ به تاريخي شهرن جيان چوطرف مکيه در اڏيل آهن، پوري شهر جي اطراف 7 در ۽ هڪ دري اڏيل آهي، سندن نالا لکيدر، هاٿيدر، هزاريدر، واڳڻو در، سوي در، ڪرن در، خانپوري در جڏهن ته دري جو نالو صديق ماڙي آهي.

شڪار پور شهر جي سوغاتن ۾ اتان جي مختلف قسمن جا آچار ۽ ديوان جو قلفي فالودو مشهور آهن جڏهن ته ماڻهو پري پري کان ڪهي اچار، چٽڻيون وٺڻ ايندا آهن. شڪارپور شهر جي مشهور آچار سڄي سنڌ ۽ ڏوران ڏور پسند ڪئي وڃي ٿي، ان جي منفرد ذائقي ڪارڻي ماڻهن ۾ عام جام کاڌي وڃي ٿي.

شڪارپور ۾ ديوان جو قلفي فالودو جيڪو سوين سالن کان لکي در وٽ موجود آهي سو به ماڻهو، مسافر تمام گهڻو پسند ڪن ٿا.

شڪارپور ۾ ٽي بازاريون آهن جن ۾ ڌڪ بازار، چوڙي بازار ۽ بوٽ بازار جي نالي سان منسوب آهن. ڌڪ بازار انگريزن جي دور جي فن تعمير جو شاهڪار آهي، سڄي بازار تقريبن 6 ڪلوميٽرن تي مشتمل آهي جيڪا سڄي ڪاٺ جي دلفريب ڊزائين سان مٿان بند آهي.

شڪارپور ضلعو اٽڪل ٻه لک آبادي تي مشتمل آهن جنهن ۾ مختلف ٻولين جا ماڻهو جنهن ۾ سنڌي، سرائيڪي، بلوچي، براهوي، پنجابي وغيره شامل آهن.

شڪارپور شهر ۾ هندن جي به گهڻي ڀاڱي آبادي رهي ٿي، اڄ به هندن جا گهر پنهنجي مخصوص ڪاٺي نقش و نگار سان سنگاريل نظر اچن ٿا جيڪي اسان کي پراڻي دور ۾ ڌڪيو ڇڏين، انهن جي گهرن مٿان خوبصورت گيلريون ٺهيل آهن جنهن سان عمارت جي سونهن ۾ واڌارو ٿي پوي ٿو انهن عمارتن وسيلي ئي شهر به دلڪش ڏيک ڏئي ٿو. انهن عمارت جي سونهن ۽ صفتن ڪارڻي گهڻا سفير ۽ فن تعمير ۽ انٽيڪ ڪليڪشن جا شوق رکندڙ وڏي چاهه سان ڪاٺي جي ڪاريگري کي پيا پرکندا آهن.

شڪارپور جيڪو پنهنجي اوج کي هاڻي زوال ڏانهن جهڪندي مسلسل پنهنجي سڃاڻپ وڃائي رهيو آهي، شڪارپور شهر جي تاريخي طور وڏي اهميت آهي پر افسوس ته شهرين کي به اتان جي تاريخ جي وڌيڪ خبر ناهي، ضرورت ان ڳالهه جي آهي ته شڪارپور شهر جا رهواسي ۽ اختيار رکندڙ شڪارپور جي تاريخي اهميت موٽائي سنڌ جو پيرس بڻائن ۽ شهر جي تاريخي پسمنظر کي گهڻي ڀاڱي اجاگر ڪن.